مسیری که در ترکیه در
حال طی شدن است رقابت بین چند جریان است که بعضی از آنها اساسا با برند لائیک به
میدان می آیند و بعضی ها مانند عدالت و توسعه با حکومت مسلمانان به جای حکومت
اسلام و در این میان نگاه جامع از لحاظ دینی و شیعی مظلوم واقع شده است
جریان شیعی در کل جهان بر حسب ظلم بیش از 1000 ساله انقدر مظلوم شده است که در خود توان ایستادن را نمی بیند که البته انقلاب ایران و جریان مقاومت در لبنان در چند سال اخیر روحی تازه به شیعیان داده است، تحولات بحرین، آذربایجان وعراق و حتی حرکت های جمعیت 3یا4 میلیونی شیعیان عربستان از جمله این حوادث است.
پس از وقوع انقلاب اسلامی تحولات بزرگی در ترکیه رخ داد
1- اینکه شیعیان احساس کردند که باید یک بازخوانی در عقائد خود داشته باشند و همزمان با دیگر گروهای مذهبی به اصلاح و سر و سامان دادن به وضع خویش بپردازند
2- دیگر اینکه شماری از علویان که گرفتار نوعی بحران فکری بوده اند راه نجات خویش را در پیوستن به مذهب امامی دیدند، علاوه بر این نشر افکار علمای شیعه ایران و ترکیه سبب شد تا بسیاری از جوانان ترک به مذهب امامی روی آورند و بدین ترتیب علاوه بر جامعه سنتی امامی به تدریج جامعه جدید از علویان و سنیان شیعه شده در شهر های مختلف پدید آمدند و این تحول بر افکار عالمان و انقلابیون ایران و روی روشنفکران مذهبی اهل سنت ترکیه نیز تاثیر قابل ملاحظه ای گذاشت و به دنبال انتقال شعیان منطقه قارص و ایغدر به شهرهای استامبول وآنکارا و ازمیر در برخی شهرها ، محلات شیعه نشین پدیدآمد همچنین پدید آمدن برخی از مرکز فرهنگی شیعی مانند انتشارات کوثر به تقویت فرهنگی شیعی کمک فراوانی کرد و در سالهای اخیر یکی از مهمترین اقدامات فرهنگی ترجمه چندین مجلد تفسیر المیزان به ترکی و چاپ آثاری چون کتب شهید مطهری نه تنها موجب تقویت اندیشه های شیعی شده بلکه تقویت اندیشه فلسفی را نیز موجب شده است
در این میان ترکیه با جمعیت خوبی از شیعیان و علویان بایستی حرکتی حساب شده و با استفاده از جریان های همسو ونیز تاکتیک های موثر -مانند حرکت ها حزب الله در لبنان و ائتلاف با جریان هایی حتی مسیحی- بتوان به صورت مبدا وارد عرصه معادلات کشور شود و از سطوح پایین مسئولیتی وارد و در طول چند سال در حد توان جریان کشور را بدست بگیرد.
در این میان ذکر چند نکته ضرور ی است و آن اینکه:
اول: نباید این جریان با برند دینی وارد شود بلکه باید با عناوینی ملی وارد شده و در عمل تبلیغ و نشر دین کند.
دوم: اینکه از استفاده مستقیم از رهبران دینی جدا خود داری کند و از حضور روحانیون در مناسب جلوگیری کند -علت این امر نظام لائیک حاکم و تهمت های احتمالی فضای ترکیه است.
سوم: از تندرویی های دینی -چه شیعی و چه علویی و چه سنی- جدا خودداری کند و قصد تحولات یک روزه و دفعی را اصلاً نداشته باشد.
نکته آخر توجه ویژه به بحث اقتصاد و معیشت مردم-کاری که عدالت و توسعه
به خوبی در دور قبلی ریاست جمهوری انجام داد.
شیعیان ترکیه که اغلب از آذری‌هایی هستند که در نواحی شرقی این کشور زندگی می کنند و برای کسب و کار به همه نقاط کشور از حمله استانبول، آنکارا، ازمیر و شهرهای دیگر رفته اند، اساس تشیع را در این کشور تشکیل می دهند.
این کشور بیش از25 میلیون شیعه وعلوی داردکه قائل به حقانیت امام علی علیه السلاممی باشند که غالبادراستانهای مرکزی ومناطق شرقی این کشوروهمچنین استان قارصزندگی می کند. 1شیعیان ترکیه به دو بخش تقسیم می شوند
1-شعیان امامی مذهب شرق ترکیه ومهاجران به استامبول و سایر نقاط مربوط می شود وبهلحاظ تاریخی به دوران آق قویونلو وقواقویونلو در قرن نهم هجری است؛حد فاصل اردهانتا حکاری به دلیل همسایگی با دولت صفوی و رفت و آمد آنان به اردبیل به تشیع امامیگرویدند همچنین در تمام ادواری که دولت ایران بر بخش هایی از ارمنستان و گرجستانتسلط داشت ؛تبلیغات مذهبی شیعه میان مردم این نواحی منتشر می گشت. آ ثار آن تبلیغات امروزه ارقاص و ایعدیر و اغری دیده می شود.
طی این سالها شیعیان فشار مضاعفی را تحمل کرده ودر تقیه و انزوا به سر می بردند بسیاری از شیعیان این نواحی با ارسال روحانیون به نجف ؛ مبلغان مورد نیاز خود را تامین می کردند
2-علویان
: علویان
نامی است که برای بکتاشیان ترکیه که به رغم داشتن ریشه های تاریخیاز قرون گذشته
بیشتر از اواخر قرن نوزدهم بدین نام نامیده شدند یعنی به پیروان حاجی ولی بکتاش
گفته می شده است.سابقه علویان به حمله مغول باز می گردد که مهاجرت گسترده اییاز
ایران و آسیای میانه به سمت آناتولی صورت گرفت. جنبش بابائیه ِدر قرن هفتم
هجریبرای دفاع از حقوق ایلات و عشایر برابرشهرنشینان پدید آمد که در اطراف حاجی
بکتاشجمع شدند ؛ بدین ترتیب بکتاشیه شکل گرفت و کم کم جذب خانقاه اردبیل شد و کم
کم جذب و حامی دولت صفوی شد ؛ قزلباش در اسناد عثمانی ها به عنوان زندیق ،رافضی
ملحد شهرت یافت؛ با شکست جنبش بکتاش پس از مدتی اختفاء در روستای صو لو جا
کارااویدک که مدفن وی است و اکنون به نام شهر حاجی بکتاش شناخته می شودظاهر گشت ؛آمار
علویان ترکی راتا 15 میلیون نفر تخمین زده شده است
آنچه حائز اهمیت است اینکه علوی گری از
تلفیق تصوف با تشیع به وجود آمده است است البته در نوع افراطی و نادرست آن با این
حال مظاهر تشیع در ان وجود دارد ،باور آنان به تن آل عبا که به نام (پنجه آل عبا
)از آن یاد می کنند ؛اعتقاد به دوازده امام وبرگذاری مراسم سوگواری عاشورا ونیز
احترام فراوان به امام حسین (علیه السلام) وامام صادق و نیز باور به تولی و تبری
از مظاهر اعتقادی آنان به تشیع است و مهمتریناشکال آنان عدم پایبندی به شریعت است.
شیعیان استامبول:دراین شهر نزدیک به 800 هزار نفر شیعه زندگی می کنند که عموما در منطقه حاکلالی متمرکز هستند شیعیان این شهر بیشتر مهاجرانی هستند که از شرق ترکیه به خصوص منطقه اغدیر و قارص به استامبول آمده اند، گروه زینبیه نام شمار فراوانی شیعه است که درحاکلالی استقرار یافته و به رهبری شیخ صلاح الدین اورگندوزبه سر می برند نزدیک به 60% مساجد برای شیعان است .
شهراغدیر بزرگترین مرکز شیعه می باشد که در شرق ترکیه قرار دارد با جمهوری اسلامیایران نخجوان و ارمنستان همسایه است اکثر ساکنان این شهر یعنی 60%آن شیعه آذریزبان هستند ، اکثر ساکنین این شهر ساکنان قره باغ بوده اندکه در اوائل قرن 19بعد از فشار روسیه آن نقطه را ترک وبهاین مناطق آمده اند اغلب شهرهای تابع مانند توزلوجاارالیک وقاضی عینیاب شیعه هستندو بیشتر مشغول دامداری وکشاورزی هستند، شیعیان در این شهر صاحب یک کتابخانه به نامطه و یک روزنامه به نام علمدارهستند.
شهرقارص در شرق ترکیه است و جمعیت ی بالغ بر یکصد هزار نفر و اکثریت شیعه امامی هستند، بسیاری از شیعیان پس از تسلط کمونیستها در روسیه به قاص تبعید وتبعه ترکیه شدهاند در این شهر تعدادی از علویان نیز زندگی می کنند.
------منابعی
برای مطالعه بهتر---------
1- مصاحبه رحیم انورشان رحمانی، از رهبران و روحانیان سرشناس شیعه ترکیه و مسوول مؤسسه آل البیت (ع) در این کشور است که بیش از یک دهه است از ایران و پس از پایان تحصیلش در حوزه علمیه قم به ترکیه بازگشته و به فعالیت های فرهنگی و مذهبی در حوزه ی شیعی اشتغال دارد.(لینک)
2- اخیرا
یک دانشجوی اهل ترکیه با نام عایشن بایلاک پایان نامه خود را اختصاص به بررسی
وضعیت شیعیان امامی ترکیه داده و در این باره به تفصیل سخن گفته است.بیشتر این
مباحث در باره چگونگی آیین های سوگواری محرم در ترکیه در شهرهای مختلف است.در این
پژوهش بیشتر از روش میدانی استفاده شده و گزارش های مختلفی که بیشتر آنها از طریق
مصاحبه با شیعیان فراهم آمده ارائه شده است.فصل دوم این پژوهش در باره تشیع جعفری
در ترکیه است. بخش عمده آنان آذری هستند و شماری هم کسانی هستند که از میان اهل
سنت یا علویان در سه دهه اخیر به مذهب شیعه درآمده اند.در این تحقیق اطلاعاتی در
باره جمعیت شناسی شیعیان ترکیه در مناطق مختلف اداره شده است.این پایان نامه به
صورت کامل توسط خانم مریم کمالی به فارسی ترجمه شده و در مجله پیام بهارستان
شماره 13 صفحات 617 – 708 به چاپ رسیده است.
3- سخنان صلاح الدین اوزگوندوز، رهبر شیعیان ترکیه (لینک تصویری)(لینک متن)
